Những chuyện đời hư ảo mê đắm tình yêu cuộc sống

Cuối năm 2006, trong đợt tham gia trại sáng tác kịch bản của Hội điện ảnh Việt Nam ở Cát Bà, tình cờ tôi đọc cuốn tiểu thuyết “Tường thành” của Võ Thị Xuân Hà… Ngay từ những trang đầu cuốn tiểu thuyết, một cảnh ấn tượng làm tôi nhớ đến tận giờ: một kẻ bần cùng, rượu say nổi điên đã đốt nhà mình thiêu hủy luôn vài chục ngôi nhà tạm bợ quây bằng cót, giấy dầu của cái xóm Liều bệnh cạnh hồ Hỏa Tước nào đó.

Y bị lửa thiêu, trước khi chết cố lê lết bò ra nền thềm đá: nơi sạch sẽ linh thiêng nhất của xóm Liều nằm chết. Xác chết để suốt ngày đêm, cư dân xóm chưa biết giải quyết thế nào thì xuất hiện một thanh niên cao lớn, khôi ngôi, bụi bặm đến nằm cạnh cái xác ngủ suốt 1 đêm, cô ca ve xóm liều (tên Hạ) lân la dò hỏi mới biết đó là người em kết nghĩa vừa ra tù về tìm kẻ đốt nhà. Quanh cái xác chết ấy, biết bao chuyện li kì, bí hiểm, dữ dội, xót xa của cả dân xóm Liều dần được phơi bày làm người đọc như lạc vào một mê cung quái đản có những con người dưới đáy xã hội sống mà như đã chết. Tỏc giả xây dựng được ba nhân vật nhà báo, phóng viên trẻ có cá tính, hòai bão, lương tâm nghề nghiệp… Họ say mê lao vào cuộc sống đó là Hoàng Thanh Dương, Cầm Kỳ, Phương Nam. Họ cứ vỡ mộng dần… cô phóng viên trẻ Cầm Kì bị treo bút vì dám động đến những điều cấm kỵ: Cô trở về mở quán cà phê yêu dấu một mình. “Tường thành” chắc là tiểu thuyết đầu tay của Võ Thị Xuân Hà nên bộc lộ những hạn chế về bố cục, cốt chuyện còn dàn trải thiếu hấp dẫn, các tuyến nhân vật thiếu sự kết nối chặt chẽ nên phần cuối có gì hẫng hụt. Nhưng tôi thích cách viết mạnh mẽ, có cá tính riêng của tác giả dù lúc đó tôi chưa biết mặt ,chỉ đoán chừng chị còn trẻ.

Bẵng đi đến 6-7 năm, tháng 8 vừa rồi gặp Võ Thị Xuân Hà ở trại sáng tác kịch bản của Cục điện ảnh Việt Nam tại Ba Vì, chị tặng tôi tập truyện ngắn “Chuyện của con gái người hát rong”, tôi đọc và thấy truyện ngắn là một sở trường đặc biệt, một thế mạnh của Võ Thị Xuân Hà.



Ngay từ truyện ngắn đầu tiên “Cà phê yêu dấu” đã để lại một dư âm tuyệt vời: nhân vật cô chủ quán Ty bất đắc dĩ phải mở quán cà phê vì muốn thoát khỏi sự bức bối của đời công chức, vì “muốn có chút tiền đi du lịch đâu đó” và cả chút mơ mộng thầm kín: nhỡ đâu có thể tìm thấy “một nửa của mình”. Quán cà phê yêu dấu, một mình Ty làm chủ quán với anh chàng Quản phụ việc - một kẻ lang thang, giang hồ đây đó, sáng sáng ngồi ôm ghi ta trước quán cà phê hát với giọng bi thương, lạc lõng:

Sáng nay nghe mưa trong lòng

Trời chợt lạnh như mùa đông

Nhớ em bao nhiêu cho vừa

Em ơi, em ơi…

Sáng nay cà phê một mình…

Rồi quán cà phê “Một mình” cũng đông khách dần cho Ty có chút tiền, có chút hi vọng. Cô như đã tìm thấy niềm an ủi cho bớt cô đơn ở Quán. Nhưng niềm hy vọng chưa kịp hình thành thì Quản đã bỏ đi theo cô ca ve mũm mĩm vì đã chót làm ả có mang? Quản ân hận để lại cho Ty bức thư sám hối: “Trời sẽ trừng phạt vì tôi đã phản bội Ty, để lại Ty một mình với quán cà phê”.

Sự ra đi của Quản làm Ty đau đớn, bẽ bàng dù quán cà phê ngày một đông hơn, nhưng lòng Ty hoang vắng; cô đã có tiền để đi du lịch nhưng đi với ai đây? Một câu chuyện lảng vảng nỗi buồn hệt “từng giọt một rơi xuống tách trong không gian đặc quánh mùi cà phê” và mỗi sáng sớm Ty ra quán ngồi một mình ôm đàn ghi ta hát bài hát của Quản vẫn ca ngày trước.

Em ơi, em ơi.

Sáng nay cà phê một mình…

Cô âm thầm chờ đợi hạnh phúc của người khách xa lạ… sẽ trở lại vào một ngày nào đấy. Một truyện ngắn hay mang phong cách của Pauxtopki hệt truyện ngắn “Bình minh mưa” khi người lính mang lá thứ người chồng từ mặt trận về cho thiếu phụ, được cô tiễn anh ra ga tàu trong buổi bình minh mưa lạnh giá.

Các truyện ngắn trong tập có khuôn mặt, dáng dấp riêng làm người đọc khó quên: như nhân vật Thiền Tâm trong truyện ngắn “Một ngày muôn đời” khi cô đi du lịch lang thang ở thành phố NewYozk nhớ về những người bạn trai như Min, Hưng ở cái làng Đồi của mình. Cô đã gặp người em ngoại quốc cùng bố khác mẹ của MIN - Chàng trai mộc mạc, nghèo khó, lặng lẽ của làng Đôi yêu cô bé Vẹm (Thiền Tâm) bằng tình yêu hoang dã chân thành ... Truyện như cơn gió lạ, rung lên những nốt nhạc khuất trong tâm hồn đượm buồn. Các truyện ngắn “Đi qua mùa đông giá lạnh”, “Sang song bạt gió”, “Nơi dòng sông chảy qua” là những truyện ngắn tinh tế, đầy cảm xúc nhân văn. Các nhân vật trong truyện đều có tâm trạng “Chơi vơi” trước cuộc sống bề bộn đời thường như tâm trạng cô thư ký và tay giám đốc trẻ chiều chiều nghe tiếng kèn Tompet của người góa phụ thổi một mình. Rồi cô giáo Hân với tâm trạng chơi vơi vì chuyện 2 vợ chồng lấy nhau đã lâu không có con, anh chồng đi ngoại tình tìm những thú vui lạ. Cô tìm thấy sự an ủi khi quyết định nhận 2 đứa trẻ mồ côi ở chùa về nuôi (Nơi dòng sông chảy qua). Hoặc nỗi day dứt, bâng khuâng, bế tắc của 2 cô gái trẻ đi thăm người bạn trai nghiện ngập bị nhốt ở nhà trên bãi giữa sông Hồng. Những truyện ngắn trên thể hiện một điểm mạnh của Võ Thị Xuân Hà. Chị kể những câu chuyện đau đớn, xót xa của cuộc đời với cái nhìn cảm thông, bao dung đậm tình người, tình đời hướng tới những hi vọng nhỏ nhoi làm dịu đi cuộc sống thô ráp, bức xúc của mỗi người.

Tôi thích truyện ngắn “Bay lên miền xa thẳm” vì cái chất liêu trai hư ảo đầy mê đắm của đôi vợ chồng Khang, Thủy. Cuộc sống nhạt nhẽo, tầm thường đã làm Thủy có những giấc mơ khát khao lạ: được bay theo chim tàng hình đến những miền xa thẳm nơi có những tầng thiên đường đỏ, thiên đường màu xanh lam và đến tầng thứ bảy là thiên đường địa ngục. Thủy đã sống trong những giấc mơ triền miên ấy khi cô bị băng huyết “bao nhiêu thuốc cũng không vực được cô dậy”, kéo cô ra khỏi những giấc mơ, cô như người mộng du đi đến miền xa thẳm không bao giờ trở lại. Thủy chết, Khang - chồng cô phát điên, anh rách rưới, bẩn thỉu lang thang gào khắp mọi nẻo phố: “Cô ấy là thiên thần, không ai trong các người sánh bằng, không có ai…”

Đọc truyện ngắn, trái tim ta bị bóp nghẹt, quặn thắt vì sự tàn nhẫn, vô cảm của cuộc sống trần trụi, bi thảm ... Hệt như tác giả , ta muốn: “Trong giấc mơ tôi đã ôm anh trong vòng tay mình…” để chia sẻ nỗi đau cùng cực của anh.

Cũng đề tài ấy “Căn bệnh” có dư vị chua chát: tiếng đàn đá của người đàn bà trong truyện mong muộn bỏ chồng, bỏ đứa con 5 tuổi theo tiếng gọi giàu sang khi bị bệnh tật hiểm nghèo chờ chết. Muốn dùng tiếng đàn tìm lại người chồng ở quê hương. Câu chuyện đã làm cô sinh viên Giang thức tỉnh nỗi nhớ, kỷ niệm, quê hương và những người thân yêu của mình. Cô quyết định trở về vùng đất mình đã sinh ra để làm việc.

Một truyện ngắn có thể làm kịch bản phim nhựa đó là “Kẻ đối đầu”. Hai nhân vật Uyên, Rô đậm chất xinê, chuyện tình của họ khá độc đáo: Rô yêu Uyên, nhưng hắn quyết làm giầu bằng cách làm tình nhân bà chủ góa bụa xí nghiệp mũ Phượng Hoàng ,định lừa bà chiếm toàn bộ tài sản rồi quay lại cưới Uyên. Chuyện bại lộ, Rô đi tù. Cái kết của chuyện qua lời nói của “kẻ đối đầu” với Rô để chiếm trái tim bà chủ với Uyên thật bất ngờ: “Cô biết không, hóa ra bà ta yêu hắn hơn cả cô, bà ta còn ngu ngốc hơn cô nhiều… không thèm nghe tôi”. Đấy là điều đặc biệt khi người đàn bà yêu, họ có thể hy sinh tất cả. Rô ra tù lấy bà chủ thành ông chủ xí nghiệp mũ Phượng Hoàng, còn Uyên, cô bỏ đi làm chỗ khác...

Truyện vừa “Chuyện của con gái người hát rong” có thể phát triển thành một bộ phim truyền hình dài tập hấp dẫn: 2 bố con người hát rong đều mạnh mẽ, có cá tính, có số mệnh khác người: cô con gái đam mê, trong sáng, thành thực rất người. Chuyện của ông bố với người vợ và kẻ tình địch là một câu chuyện hay có đất để khai thác. Đôi vợ chồng chủ quán cà phê Hàng Phương thật sống động : tính dâm đãng mỗi đứa một kiểu: thằng chồng thì hiếp chị Sen giúp việc làm chị có mang, con vợ thì bỏ tiền mua chuộc ngủ với người hát rong và được nghe anh hát. Phần kết của chuyện bay bổng không thua gì “Cánh đồng bất tận” của Nguyễn Thị Ngọc Tư.

Cuối cùng tôi muốn nói về “Ngôi sao chiếu mệnh”, một truyện ngắn hay mang đậm phong cách rất riêng của Võ Thị Xuân Hà: chuyện thật giản dị, 2 chị em gái hồi thơ ấu sơ tán về quê, cô em mới 13-14 tuổi, 2 chị em mơ mộng cùng yêu một chàng trai đôn hậu, chung thủy đó là Tân, nhưng Tân chọn cô chị nhưng cũng rất mến cô em gái. Những ngày ở làng có biết bao kỉ niệm của tuổi học trò: nào chuyện những chùm hoa xấu hổ, chuyện về cái giếng hoang ở làng qua lời bà kể và chiếc cặp tóc ba lá mà Tân tặng cho cô em gái 13 tuổi nhen nhóm tình yêu đầu đời trong trái tim bé bỏng trở thành ngôi sao chiếu mệnh suốt đời cô, ngay cả khi Tân đã thành anh rể mình. Hình ảnh “một cô bé con bé xíu đứng ngơ ngác giữa đường làng hẻo lánh, lấp lánh chiếc cặp mai trên đầu, cả đôi mắt, cả thân hình lấp lánh như cánh bướm nhỏ… Một gương mặt với đôi mắt quyến rũ kì lạ, đàn ông không ai đi ngang qua mà không ngoái đầu nhìn lại”. Một hình ảnh tuyệt vời của tuổi ô mai…

Võ Thị Xuân Hà có tài biến những câu chuyện giản dị đời thường thành những chuyện cổ tích mộng mơ, lấp lánh đôi cánh tình yêu bay lên trong ước vọng như chị đã tin vào ngôi sao chiếu mệnh của mình từ hồi thơ ấu.

Đọc Võ Thị Xuân Hà, thấy dấu vết cuộc sống vất vả hằn lên trong đời chị: thật nhiều va đập, dằn vặt, đắng cay vì cuộc mưu sinh. Người con gái gốc Huế ra Hà Nội học hành rồi trụ lại, tranh đấu để tồn tại trưởng thành, chững chạc, thành công dân Thủ đô và một nhà văn có giọng điệu, phong cách riêng của mình. Đó thật là điều đáng kể: phải có bản lĩnh, nghị lực mạnh mẽ, kiên định mới đến được mơ ước ấp ủ từ thời thơ ấu của mình.